亟( ) 甲骨文合集13637反,殷 ……亟…… 按: 人之上下兩畫表天地,會極於天地之意。
 班簋,殷周金文集成4341,西周中期
(屏)王立(位), 乍(作) (四)方亟。
 史牆盤,殷周金文集成10175,西周中期 亟㺇 (宣)慕(謨), 昊 (昭)亡(無)𪰖(斁)。 按: 左下增口爲飾。
 毛公鼎,殷周金文集成2841,西周晚期 今余唯𤕌(紳)先王命, 命女(汝)亟一方。 按: 增攴示有所行動之意。
 伯梁其盨,殷周金文集成4446,西周晚期 㽙(畯)臣天子, 萬年唯亟。
 王子午鼎,近出殷周金文集録358,春秋中期或晚期 命(令)尹子庚殹民之所亟。
 侯馬盟書156:21,春秋 明亟視之。
 郭店楚墓竹簡·唐虞之道19,戰國 亟(極)(仁)之至, 利天下而弗利也。
 睡虎地秦墓竹簡·法律答問102,戰國至秦 不當環,亟執勿失。
 睡虎地秦墓竹簡·日書乙種59,戰國至秦
(繫), 亟出。
 張家山漢簡·奏讞書172,西漢 亟出説而賜媚新衣。
 山徽墓誌,北魏 古往今來,山川亟改。 按: 又符訛寫。
 王僧墓誌,東魏 正光中,除清州高陽令,未及下車,而芳風亟聞。
 司馬遵業墓誌,北齊 亟舞雲梯。
 張濤妻禮氏墓誌,隋 君但塵芳不寂,終謝業風,灰管亟變,俄彫秋蘀。
 高瀚墓誌,唐 屬時宰有薄進士者,尤恚公卿子弟用是進,亟言於武宗皇帝,主司惴不敢第。 《説文》:“亟,敏疾也。从人从口,从又从二。二,天地也。” “亟”字从二,人之上下兩畫表天地,會極於天地之意。西周中期的史牆盤中,“亟”左下增口爲飾。至西周晚期毛公鼎“亟”字增攴符,表示有所行動之意。楚簡多假“亙”爲“亟”。《郭店楚墓竹簡·魯穆公問子思》簡1:“亙(亟)爯(稱)其君之亞(惡)者,可胃(謂)忠臣矣。”
亟★规◎常
表意,甲骨文中间象人站立之形,下边的一横画为地面,头顶加一横画指天,金文和小篆字形增繁,加口、攴或又,隶定为“亟”。本义读jí,顶端、最高处,是“極(极)”的本字,假借为副词,表示急迫地、急切地;又读qì,假借为副词,表示动作行为多次重复,相当于“屡次”。 【辨析】 亟/急 a.这两个字都有急切义,读音古代相近,现代相同,是同源字。b.这两个字虽然都有急切义,但是用法有区别:“急”是形容词,可以作状语(急待)、定语(急性子)、补语(催得急);“亟”是副词,只能作状语(亟待解决),带有较浓的书面语色彩。 亟 (jí)敏疾也。从人,从口,从又,从二。二,天地也。 86.趣談“亟”字亟,簡單地説從二從吸,二表示天地,像人呼吸於天地之間。因聲借爲迫切,實爲太極之“極”的本字。
△亟jí8画 一部 〈书〉急切,急迫: 问题~待解决。 另见qì(322页)。
△亟qì8画 一部 〈书〉屡次: ~来问讯。 另见jí(173页)。 |