僕( ) 甲骨文合集17961,殷 ……僕卜……
 京 仲盤, 殷周金文集成10083,西周早期 京 ( )中(仲)僕乍(作)父辛 (寶) (尊)彝。
 令鼎,殷周金文集成2803,西周早期 王 (歸)自 (諆)田, 王𩣓(馭)溓中(仲) (僕)。
 僕父己盉,殷周金文集成9406,西周早期 僕乍(作)父己徙 。
 旂鼎,殷周金文集成2670,西周早期 公易(賜)旂 (僕)。
 吕仲僕爵,殷周金文集成9095,西周早期 吕中(仲)僕乍(作)毓子寶(尊)彝。
 蟎鼎,殷周金文集成2765,西周中期 因付氒且(祖)僕二家。
 靜簋,殷周金文集成4273,西周中期 小子眾服眔小臣眾尸僕學射。
 幾父壺,殷周金文集成9721,西周中期 易(賜) (幾)父示𠦪六, 僕 (四)家, 金十 (鈞)。
 五年召伯虎簋,殷周金文集成4292,西周晚期 余老止公僕(附) (庸)土田多 (積)。
 史僕壺,殷周金文集成9653,西周晚期 僕𠀠(其)萬年子子孫孫永寶用亯(享)。
 柭里𤹪戈, 殷周金文集成11402,戰國晚期 左軍之 僕介巨。
 古璽彙編3551,戰國 □僕。
 古璽彙編1461,戰國 陳 (僕)。
 古璽彙編3527,戰國 □ (僕)。
 郭店楚墓竹簡·老子甲18,戰國 道亙(恆)亡名,僕(樸)唯(雖)妻(細), 天 (地)弗敢臣。
 郭店楚墓竹簡·老子甲2,戰國 視索(素)保(抱)䑑(樸), 少厶(私)寡欲。
 郭店楚墓竹簡·語叢四18,戰國 善使丌(其)下, 若 (蛩)之足,眾而不割, 割而不䑑(仆)。
 上海博物館藏戰國楚竹書三·周易53,戰國 六二: (旅)既 (釐), 褱(懷)丌(其)㳄(資), (得)僮(童) (僕)之貞。
 睡虎地秦墓竹簡·秦律雜抄34,戰國至秦 徒卒不上宿,署君子、敦(屯)長、僕射不告,貲各一盾。
 秦印文字彙編 僕央。
 張家山漢簡·二年律令267,西漢 吏有縣官事而無僕者,郵爲炊。
 張家山漢簡·奏讞書206,西漢 即收訊人豎子及賈市者舍人、人臣僕、僕隸臣、貴大人臣不敬悳,它縣人來乘庸(傭),疑爲盜賊者。
 漢印文字徵 大僕丞印。
 漢印文字徵 左甲僕射。
 漢印文字徵 陳僕私印。
 漢印文字徵補遺 長沙僕。
 太尉楊震碑,東漢 歷太僕、太常,遂究司徒、太尉,立朝正色,恪勤竭忠。
 徐君妻管洛墓誌陽,晉 整脩中匱,僕御肅然。
 侯剛墓誌,北魏 季年從駕襄沔,以軍功轉虎威將軍、冗從僕射、嘗食典御。
 王蕃墓誌,北魏 詔賜尚書左僕,增封三百户。
 李挺墓誌,東魏 永熙登極,授散騎常侍、驃騎大將軍、左光禄大夫、儀同三司,兼尚書左僕射。
 爾朱元靜墓誌,北齊 尚書左僕射。
 段濟墓誌,隋 尚書左仆射。
 元智墓誌,隋 太僕瑶枝,人之表儀。
 朱君妻王氏墓誌,唐 姻黨傳其令聲,僕役資其寬德。
 王宏墓誌,唐 尚書左僕射。
 袁仁墓誌,唐 釋褐太平公主府邑丞,尋遷太僕寺典牧署令。
 李敬墓誌,唐 十八應制,八科舉擢苐,解褐鄜州洛川尉,次遷司僕丞,又徙城父令。 《説文》: “僕, 給事者。 从人从菐, 菐亦聲。 , 古文从臣。” 僕, 甲骨文作“ ”, 象人頭戴“辛”、 手持畚箕污穢之物、 身後曳尾之形。僕爲執賤役之事者,故爲手奉糞棄之物以象之; 古人或飾系尾,故曳尾以象之。 西周時期字形訛變較大。 將“丮”變爲“人”, 並置於左偏旁位置; “𠀠(箕)”訛爲 “甾”,雙手移到“辛”的下方; “辛”進而又變爲“丵”,與雙手之“廾”結合爲“菐”字。《説文》 小篆實爲訛變後形聲化之字形。《説文》 古文从臣作“䑑”, 出土戰國文字有相同結構形體。 古璽 “ ”, 从臣付聲, “僕”之異文。 金文中多用本義。 郭店楚簡《老子甲》 “視索(素)保(抱)䑑”假爲 “樸”, 《語叢四》 “割而不䑑”假爲“仆”。 僕,後簡化爲“仆”,實則二者古爲二字。
僕 (pú)从人,从菐。 【按】段玉裁注:“給事者。《周禮》注曰:‘僕,侍御於尊者之名。’”古代侍奉尊者的人稱爲僕人。 |