濟( ) 中山王 方壺, 殷周金文集成9735,戰國晚期 穆穆濟濟。 按: 濟濟,眾多貌。《詩·大雅·旱麓》: “瞻彼旱麓,榛楛濟濟。”毛傳: “濟濟,眾多也。”
 馬王堆漢墓帛書·戰國縱横家書,西漢 趙取濟西以方(防)河東。
 張家山漢簡·二年律令436,西漢 煮濟、漢,及有私鹽井煮者,税之。
 漢印文字徵 濟北守印。
 漢印文字徵 濟南丞印。
 郃陽令曹全碑陽,東漢 君乃閔縉紳之徒不濟。
 桐柏淮源廟碑,東漢 疏穢濟遠,柔順其道。 按: 濟,貫通之意。《淮南子·原道訓》: “利貫金石,强濟天下。”高誘注: “濟,通也。”
 樓蘭殘紙·孔紙7(正),漢晉 濟逞白報陰姑素無患。
 樓蘭殘紙·孔紙3.1,漢晉 超濟白超等。
 賈充妻郭槐柩記,晉 弘濟厥艱。 按: 濟,救濟。
 郭顯墓誌,北魏 顯妻濟州平原柏氏。
 侯愔墓誌,北魏 父車騎都尉,濟安太守。
 元謐墓誌,北魏 且君且王,乃神乃傑,如彼諸姬,世濟芳烈。
 張安姬墓誌,北魏 故兖州刺史張基之孫,濟南太守張憙之女。
 鞠彦雲墓誌,北魏 母濟南解。
 元鑒妃吐谷渾氏墓誌,北魏 媛德雍雍,婌問濟濟。
 元凝妃陸順華墓誌,東魏 濟、兖二州刺史。
 楊厲墓誌,隋 楊名濟濟。
 王智本墓誌,唐 濟渭皎鏡。
 李惟一墓誌,唐 兼濟於世。
 鄭儉墓誌,唐 終濟美於扶成。
 權順墓誌,唐 授鳳翔通濟府果毅。 《説文》: “濟,水。出常山房子贊皇山,東入泜。从水齊聲。” “濟”字文獻中用爲地名或水名。金文“濟濟”,指眾多貌,後世文獻沿用,如北魏元鑒妃吐谷渾氏墓誌、隋楊厲墓誌等。又用爲貫通,東漢桐柏淮源廟碑“濟遠”。引申爲救濟,如晉賈充妻郭槐柩記“弘濟厥艱”、唐李惟一墓誌 “兼濟於世”等。 郭店楚簡或假“淒”作“濟”。《成之聞之》簡25: “允帀(師)淒(濟)德。”
|